Eind 2016 is de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) in de Eerste Kamer aanvaard. De Wnra regelt dat voor de meeste ambtenaren het private arbeidsrecht gaat gelden. Om de Wnra in werking te kunnen laten treden moet bestaande wet- en regelgeving in overeenstemming worden gebracht met de Wnra. De Aanpassingswet Wnra regelt dit proces voor formele wetgeving en is op 16 april 2019 in de Eerste Kamer aanvaard. Door de aanvaarding van de Aanpassingswet Wnra is een belangrijke stap gezet om de Wnra op 1 januari 2020 in werking te kunnen laten treden.
Een belangrijk gevolg van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) is dat de aanstelling van zittende ambtenaren van rechtswege wordt omgezet in een (tweezijdige) arbeidsovereenkomst. Met ambtenaren die na inwerkingtreding van de nieuwe wet in dienst treden, wordt een arbeidsovereenkomst gesloten. De bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek over arbeidsovereenkomsten (titel 10 van boek 7) worden van toepassing en de privaatrechtelijke rechtsbescherming en het private ontslagstelsel, waaronder de preventieve ontslagtoets door UWV of kantonrechter, gaan dan ook gelden voor ambtenaren.
In plaats van bezwaar bij de eigen werkgever en beroep bij de bestuursrechter, komt de gang naar de kantonrechter. De hoogste rechter is niet meer de Centrale Raad van Beroep, maar de Hoge Raad.
De wijze van totstandkoming van collectieve arbeidsvoorwaarden verandert. Het overeenstemmings- of meerderheidsvereiste uit het ambtenarenrecht komt te vervallen. Daarvoor in de plaats gaat het cao-recht gelden. Het cao-recht kent het beginsel van contractsvrijheid. Dat betekent dat sociale partners bij de overheid – binnen de gestelde kaders – vrij zijn in hun keuze waarover en met wie zij een cao sluiten.
De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) vervangt de huidige Ambtenarenwet door een nieuwe Ambtenarenwet: de Ambtenarenwet 2017. De Wnra bevat ook wijzigingen van andere wetten die hiermee samenhangen (bijvoorbeeld de Politiewet 2012).
In het huidige ambtenarenrecht is er een bevoegd gezag dat een ambtenaar aanstelt, bevordert, schorst of ontslaat. Het bevoegd gezag kan dus eenzijdig de positie van de ambtenaar vaststellen en veranderen. Na de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) past dat niet meer. Het privaatrecht geldt dan als uitgangspunt en de contractspartijen (werkgever en werknemer) bepalen dan gezamenlijk hoe hun verhouding eruit ziet.
Na de inwerkingtreding van de Wnra wordt de arbeidsovereenkomst door de rechtspersoon (bijvoorbeeld de gemeente) aangegaan. De rechtspersoon wordt daarbij door iemand vertegenwoordigd, omdat een rechtspersoon een entiteit is en geen persoon die een handtekening kan zetten. De wet bepaalt bij overheidslichamen wie als vertegenwoordiger mag optreden (in het geval van de gemeente is dat de burgemeester). Degene die als vertegenwoordiger optreedt bepaalt of een (arbeids)overeenkomst namens de rechtspersoon wordt aangegaan en wat daarvan de inhoud is. Daarmee heeft diegene ook zeggenschap over het personeel.
De inwerkingtreding van de Wnra kan een verschuiving van bevoegdheden tot gevolg hebben. Dit is het geval wanneer het bestuursorgaan, dat nu ambtenaren aanstelt, een ander is dan degene die als vertegenwoordiger optreedt bij het sluiten van een arbeidsovereenkomst. In de aanpassingswetgeving worden in die gevallen maatregelen genomen om die verschuiving te voorkomen. Zo behoudt het orgaan dat nu zeggenschap heeft over het personeel die zeggenschap.
Author: Bas Westerhout
LW Artikelen over de Wnra:
